Madde ile Mânânın; Ruh ile Vücûdun; Akıl ile Zekânın Buluştuğu Adres
Abdülhakim ALTUNTOP -- İSLAM ve BİLİM
HARF DEVRİMİ NEDEN YAPILDI?
** Harf devrimi ile
Okuma Yazma Oranı Arttı mı? Harf Devrimi Neden
Yapıldı?
Harf devrimi ile okuma yazma oranı arttı mı?
Harf devrimi neden yapıldı?
Türkiye’de harf devriminin okuma yazma
oranını artırdığı iddia edilir. Bu bir bakıma doğrudur. Çünkü Latin harflerini
okuyup yazanların oranında büyük artışlar olmuş Harf devriminden bu zamana kadar
okuma yazma seferberliklerinin artmasıyla nüfusun tamamına yakını okuma yazma
öğrenmiştir.
Devrimin yapılma gerekçelerinden biri Cumhuriyetin ilan edildiği yıllarda okuma
yazma oranının yüzde 10’un çok altında olduğu iddia edilir. Fakat İttihat ve
Terakki hükümetinin savaş öncesi yaptığı bir araştırmaya göre nüfusun yaklaşık
yüzde 30-40’ı okuma yazma bilmektedir. 1895 yılına ait Osmanlı istatistiklerine
göre bu sayı yüzde 60’a yakındır. Çünkü ülkenin her tarafına açılan sıbyan ve
mahalle mekteplerinde çocuklara okuma yazma öğretilirdi.
Cumhuriyet kurulduktan sonra 1928 Harf devrimine kadar okuma yazma öğretilmesi
noktasında bir çalışma yoktur. Harf devriminden sonra okuma yazma kursları
açılarak okullarda, kurslarda ve askerlikte öğretilmeye çalışılmıştır.
Okur yazarlık oranını anlayabilmek için dergi ve gazete tirajlarına bakmak
gereklidir. 1908-1914 arası çıkan gazete ve dergi sayısı 801’dir. Tiraj ise
yaklaşık yüzbin dolaylarındadır. 1920-1925 yılları arsında dergi ve gazete
sayısı 252’ye düşecek okur sayısı ise 40 binlerde kalacaktır. 1928 sonrasında
ise gazete ve dergi sayısı toplam 50’lere düşecek okur sayısı 20 bine
yaklaşacaktır.
Latin alfabesine geçişin gerekçelerinden biri de Türkçenin Arap alfabesinin
fonetiğine uymadığıdır. Mahmut Nedim Paşa, Ahmet Vefik Paşa, Ali Suavi gibi
devlet adamları ve aydınlar 1900’lerden önce Latin alfabesine geçilmesi
çağrısında bulunmuşlardı. Meşrutiyetin ilanından sonra pozitif fikirleri ile
bilinen Ahmet Rıza ve Dr. Abdullah Cevdet benzer tartışmaları gündeme
getirmişlerdi. Eğitim isteminin mimarlarından Münif Paşa Latin alfabesinin
Türkçenin yapısına uymadığı gerekçesiyle Arap alfabesine dayalı ayrık yazı
sistemini geliştirmişti.
Birinci Dünya Savaşı sırasında birkaç Latin alfabesiyle yazılmış gazete ve dergi
çıksa da okuyucu kesim tarafından pek rağbet görmemişti.
Harf Devrimi bütün okullarda Latin alfabesiyle eğitim yapılmasını zorunlu
tutmuş, okullarda Arap harflerinin öğretilmesini yasaklamıştı. İmam Hatip ve
İstanbul Darülfünuna bağlı ilahiyat fakültesi kapandıktan sonra iki
üniversitenin birkaç öğrenciye eski yazıyı öğretmesi dışında toplumun
hafızasından bu yazı türü silinmeye çalışılmıştı.
** ** ** ** ** ** ** ** ** **
* * MEHAZ : Dünya Bülteni / Tarih Servisi